Vergi Uyuşmazlıkları Çözüm Yolları

İdari Çözüm Yolları	Adli çözüm Yolları
Uzlaşma Hataların Düzeltilmesi Cezada İndirim Pişmanlık ve Islah

A. İdari Çözüm Yolları
1. Uzlaşma
Vergi idaresi ve yükümlüsü arasında Vergi ve cezalara ilişkin uyuşmazlıkların mahkeme yoluna başvurulma da Anlaşma yoluyla çözümlenmesidir. Uzlaşma tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma olarak iki başlık altında değerlendirilecektir.
Uzlaşma tarhiyat öncesi ya da sonrası yapılsa da unutmamak gerekir ki ikmalen, idarece ya da resen tarh edilen vergiler için geçerli olacaktır. Örneğin, vergi incelenmesine yetkili olanlar tarafından yapılan inceleme neticesinde mükellefin vergisinin resen tarh edilmesi gerektiği belirtilmiştir ve inceleme elamanları bu kapsamda vergi inceleme raporu hazırlamışlardır. Bu rapor vergi idaresine gönderilmeden önce mükellef ile uzlaşılırsa buna tarhiyat öncesi uzlaşma, vergi inceleme raporu vergi dairesine gönderildikten sonra mükellef ile uzlaşılırsa buna da tarhiyat sonrası uzlaşma denir.
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma: Tarhiyat öncesi uzlaşma, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek (henüz tarh edilmemiş) vergilere, resimlere, harçlara ve bunlara ilişkin cezalara uygulanır.
Uzlaşmanın temin edilemediği durumda; Borçlunun toplantıya gelmemesi, toplantı yapılmasına karşın uzlaşma tutanağının imzalanmamasıdır.
Uzlaşmanın Vaki Olmaması; Uzlaşma komisyonunca yapılan teklifin ilgili tarafça kabul edilmemesi durumudur.
Uzlaşmaya varılması; Tarafların anlaşması durumunda uzlaşmaya varılmış sayılır.
Tarhiyat Sonrası Uzlaşma: İkmalen, idareci ve re’sen tarh edilen vergi ve bunlara ilişkin cezalara uygulanır. Tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına yalnızca vergi ziyaı cezası girer. Özel ve Genel usulsüzlük cezaları için tarhiyat sonrası uzlaşmaya gidilemez.
Uzlaşma Görüşmelerine İlişkin Muhtemel Sonuçlar
Uzlaşma temin tarihinin ertelenmesi; Borçlunun toplantıya gelmemesi, toplantı yapılmasına karşın uzlaşma tutanağına imzalanmamasıdır.
Uzlaşmanın Vaki Olmaması: Uzlaşma komisyonunca yapılan teklifin ilgili tarafça kabul edilmemesi durumunda uzlaşma vaki olmaz.
Uzlaşmaya varılması; Uzlaşma görüşmeleri tarafından anlaşmasıyla sonuçlanır ise uzlaşma varılmış sayılır.
Uzlaşmanın sağlanamaması halinde; Dava açılabilir. Uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağın tebliğinden itibaren, dava açma süresi bitmiş veya 15 günden az kalmış ise, süre tebliğinden itibaren 15 gün olarak uzar.

2. Hataların Düzeltilmesi

Hesap Hataları:

1. Matrah Hataları: Vergilendirmeye ilişkin belgeler üzerinde matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik yada fazla gösterilmesinden kaynaklı hatadır. Ancak; bu belgelere önayak olan defterlerde yapılan hata matrah hatası değildir.
2. Vergi Miktarında Hata: Vergi oranlarının veya tarifelerin yanlış uygulanmasından kaynaklı hatadır. .
3. Verginin Mükerrer Olması: Bir vergileme döneminde bir verginin bir kere alınması gerekmektedir. Oysaki;

• Aynı vergileme döneminde
• Aynı vergi matrahı üzerinden
• Aynı vergi mükellefinden birden fazla vergi alınması çifte (mükerrer) vergilemedir.

Vergilendirme Hataları

1. Yükümlünün Şahsında Hata: Bir verginin asıl borçlusu yerine bir başkasından talep edilmesi veya alınmasıdır.
2. Yükümlülükte Hata: Vergiye tabi olmayan yada vergiden muaf olan bir kimseden vergi talep edilmesi veya alınmasıdır.
3. Verginin Konusunda Hata: Açıkça vergi konusu kapsamına girmeyen veya vergiden istisna edilmiş bir iktisadi unsur üzerinden vergi talep edilmesidir.
4. Vergilendirme Döneminde Hata: Talep edilen verginin içinde bulunulan vergilendirme döneminin yanlış gösterilmesi veya eksik-fazla hesaplanmış olması sonucu ortaya çıkan hatadır.

B. Yargısal Çözüm Yolları
Uyuşmazlıkların idari aşamada çözümlenememesi ya da bu yolun tercih edilmemesi durumunda konu yargı organlarına intikal etmektedir. Vergi yargısı iki dereceli bir yapıda oluşmaktadır. İlk olarak uyuşmazlıklar ilk derece yargı yeri olan vergi mahkemesinde görülmektedir.
1. Vergi Mahkemeleri:
Mükellef kendisine gelen tebliğe ilişkin olarak tebliği takip eden 30 gün içinde vergi mahkemelerinde dava açabilir. Vergi mahkemelerinde açılan dava vergilendirmeye ilişkin işlemin yetki, sebep, konu yönünden hukuka aykırılığı dolayısıyla açılır. Vergi mahkemeleri tarafların iddialarını ispatlamaları sonucu hukuka uygun olmayan idari işlemin iptaline karar verebilir.
Dava açıldığında; mahkeme kararı sonuçlanıncaya kadar;

• Tahakkuk aşamasındaki vergi için tahakkuk ertelenmekte
• Tahsilat aşamasındaki vergi için yürütmenin durdurulması kararı alınarak tahsilat ertelenmektedir.

2. İstinaf ve Temyize Başvuru

Vergi Mahkemesi
Mükellefin Lehine Karar Verilmiş ise	Mükellefin Aleyhine Karar Verilmiş İse
	Tahakkuk aşamasında olan ve tahakkuku ertelenen vergi tahakkuk eder. Ancak bu durum verginin kesinleştiği anlamına gelmez. Vergi mahkemesinin bu kararına karşı mükellefin yargı yolu açıktır.
	30 gün içinde (kararın tebliğini takip eden) İstinaf yolu ile bölge idare mahkemesine gidilir.	30 gün içinde (kararın tebliğini takip eden) Temyiz ile Danıştay’a gidilir.

Bölge idare mahkemesinin kararında kesinlik oluştuğu durumda temyiz koşullarının oluşması halinde Danıştaya gidilir. Bu kanuni yolların tükenmesi sonucu kesinleşme gerçekleşir.

Bölge İdare Mahkemelerine ilişkin 2014 yılı değişikliği;

• 2014 öncesi BİM itiraz mercii konumunda görev yapmaktaydı. 2014 değişikliği ile itiraz yolu istinafa dönüştürülmüştür. BİM ise artık İstinaf Mahkemesi olarak görev yapmaktadır.
• Vergi mahkemelerinin kararlarına karşı BİM’e istinaf açıktır.
• İstinaf başvurusunda kararı veren ya da bu karara katılan hakim, aynı dava BİM’de istinaf yoluyla incelenirken asla bu davaya katılamaz.
• BİM başvuru; vergi mahkemesinin kararının tebliğini takip eden 30 gün içinde başvurulur.
• BİM’e başvuru; vergi mahkemesi kararlarının uygulanmasını durduramamaktadır. Bu kararın durması ancak BİM’in istemine bağlıdır veya teminat karşılığı yürütmenin durdurulması talebi ile sağlanır.

İstisnafa ilişkin sınır;

• Konusu 5000 Türk lirasını geçmeyen davalara istinaf yolu kapalıdır.
• Konusu 5000 ile 100.000 Türk lirası arasında olan vergi davalarına karşı, vergi mahkemelerinin verdiği kararlar için BİM’ne istinafa gidilebilir. Bölge İdare Mahkemesinin verdiği karar kesindir, karara karşı temyiz yolu kapalıdır.
• Konusu 100.000 Türk lirasını geçen vergi davalarında vergi mahkemeleri tarafından verilen karara karşı istinafa, istinaf yoluyla BİM’nin verdiği kararların aleyhe olması durumunda ise Danıştay’da temyize başvurulur.

Kaynak:ekonomivehukuk.com