GENEL OLARAK İDARENİN EYLEM VE İŞLEMLERİNE KARŞI VATANDAŞLARIN HAKLARI VE BAŞVURUDA BULUNULABİLECEK MERCİLER
İşlem türü Vatandaşın Hakları Hakkın Dayanağı Müracaat Süresi Müracaat Mercii
Dilek ve
Şikâyetler
Hakkında Yazı İle Başvurma Hakkı		 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun Madde 3  
Her zaman		 İdari eylem ve işlemi yapan yetkili makamlar /
Türkiye Büyük Millet Meclisi
 
 
İdari Eylem ve İşlemler		  
 
Zararın Sulh Yoluyla Giderilmesini İsteme Hakkı		 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname Madde 12  
 
 
60 günlük idari dava açma süresi içinde		  
 
 
İdari eylem ve işlemi yapan birim
2577 sayılı İdari yargılama Usulü Kanunu Madde 13
 
Üst Makamlara Başvurma Hakkı		  
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu
Madde 11		  
60 günlük idari dava açma süresi içinde		 İdari eylem ve işlemi yapanların üst makamı- Üst makam yoksa idari eylem ve işlemi yapan
makam
 
 
 
 
 
 
 
İdari Eylem ve İşlemler		 Yargı Yolu; İdari Dava Açma Hakkı
(İptal davaları ve tazminat davaları)		 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
Madde 125
 
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu
Madde 7, 10		 Özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde;
 
Danıştay’da ve idare mahkemelerinde
60 gün,
Vergi mahkemelerinde 30 gündür.1		 İdari yargı mercileri;
 
İdare Mahkemeleri 2 Vergi Mahkemeleri3 Bölge İdare Mahkemeleri 4
Danıştay 5
 
 
Yargı Yolu; Adli Dava Açma Hakkı (Tazminat davaları)		 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 13
 
818 sayılı Borçlar Kanunu Madde 60
 
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 72
 
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
Madde 2		 1/7/2012’ye kadar zarar görenin zararı ve failini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve her halde fiilin vukuundan itibaren 10 yıl,
 
1/7/2012 den itibaren zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak 2 yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak 10
yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.		  
 
 
 
Adli yargıda Asliye Hukuk Mahkemelerinde
      Şikâyete bağlı suçlarda 6 ay,  
     
 
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 73		 Diğerlerinde;
1- Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası;		  
     
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 66		 a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 30 yıl,  
 
 
İdari Eylem ve İşlemler		  
Yargı Yolu;
Suç Duyurusunda Bulunma Hakkı		  
4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun
Madde 4		 b)  Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 25 yıl,
 
c)  20 yıldan aşağı olmamak üzere
hapis cezasını gerektiren suçlarda 20 yıl,		  
Adli Yargıda Cumhuriyet Başsavcılıkları
    3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Madde 17  
d) 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda 15 yıl,		  
      e) 5 yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda 8 yıl,  
  Bilgi Edinme Hakkı 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Madde 4  
Her zaman		 İdari eylem ve işlemi yapan yetkili makamlar
  Bilgi edinme      
  Başvurusuna 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kararın tebliğinden itibaren 15 gün Bilgi Edinme
İdari Eylem ve İşlemler Verilen Cevaba
İtiraz		 Kanunu Madde 13 içinde. Değerlendirme Kurulu
Etik Kurula veya Yetkili Disiplin
Kurullarına Başvuru hakkı		 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Madde 4		  
Her zaman		 Kamu Görevlileri Etik Kurulu veya Yetkili Disiplin Kurulları

1- Bu süreler;

  1. İdari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı,
  2. Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda: Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilâtın; tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin; tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği; tarihi izleyen günden başlar.

İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler.
60 gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. İlgililer 60 günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştay’a, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. 60 günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren altı ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, 60 günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren 60 gün içinde dava açabilirler.
Özetle; İdareye müracaat tarihinden itibaren 30 gün içinde;

  1. İdare cevap vermiş ise, cevap yazısının tebliği tarihinden itibaren 60 gün içinde, İdari Yargıda dava açılabilir.
  2. İdare 60 gün içinde cevap vermemiş ise istek reddedilmiş sayılır ve 60 günün bittiği tarihten itibaren başlayan 60 günlük dava açma süresi içinde idari yargıda dava açılabilir.

2- İdare Mahkemelerinin Görevleri;

2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun Madde 5:
İdare Mahkemeleri; vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki:

  1. İptal davalarını,
  2. Tam yargı davalarını,
  3. Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
  4. Diğer kanunlarla verilen işleri, çözümler.
  5. Özel Kanunlarda Danıştay’ın görevli olduğu belirtilen ve İdari Yargılama Usulü Kanunu ile idare mahkemelerinin görevli kılınmış bulunduğu davaları çözümler.

3- Vergi Mahkemeleri;

2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun Madde 6: Vergi Mahkemeleri;

  1. Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları,
  2. (a) bendindeki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları,
  3. Diğer kanunlarla verilen işleri, çözümler

4- Bölge İdare Mahkemeleri; 2576 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde Bölge İdare Mahkemelerinin görevleri sayılmış 2577 sayılı Kanunun 45 inci maddesinde, maddede belirtilen kararlar ile tek hakimle verilen nihai kararlara, mahkemelerin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine itiraz edilebileceği, itiraz süresinin, kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün olduğu belirtilmiştir.
Bölge İdare mahkemeleri;

  1. Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinde tek hakim tarafından 7 nci madde hükümleri uyarınca verilen kararları itiraz üzerine inceler ve kesin olarak hükme bağlar.
  2. Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlar,
  3. Diğer kanunlarla verilen görevleri yerine getirir.

5- 2575 sayılı Kanunun 23 ve 24 üncü maddesinde Danıştay’ın görevleri sayılmış, 2577 sayılı Kanunun 46 ncı maddesinde, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde, Danıştay dava daireleri ile idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarına karşı kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içinde Danıştay’da temyiz yoluna başvurulabileceği belirtilmiştir.

Danıştay

a)İdare Mahkemeleri ile vergi mahkemelerinden verilen kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz istemlerini inceler ve karara bağlar.

  1. b) Danıştay Kanununda yazılı idari davaları ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar. Danıştay ilk derece mahkemesi olarak:
  2. Bakanlar Kurulu kararlarına,
  3. Başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının müsteşarlarıyla ilgili müşterek kararnamelere,
  4. Bakanlıkların düzenleyici işlemleri ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,
  5. Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemlere,
  6. Birden çok idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere,
  7. Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu Kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay Başkanlığı işlemlerine,

Karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ile tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan idari davaları karara bağlar.