Vergi cezaları ve suçları, vergi ödevlerinin kanunlarda öngörülen kurallara uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak ve kamunun vergi ziyaından dolayı uğradığı ya da uğraması muhtemel vergi kayıplarını önlemek amacıyla tüm vergi hukuku sistemlerinde kabul edilmiştir.
Vergi suç ve cezalarının temel amacının, vergi alacağının zamanında ve eksiksiz olarak tahsilini sağlamak suretiyle devletin gelir kaynaklarının güvence altına alınması olduğu herkes tarafından bilinmektedir.
Vergi hukukunun vergi suç ve cezaları ile ilgili dalına vergi ceza hukuku adı verilir.
Vergi suçları, devlet hazinesine karşı işlenen ekonomik suçlardır.
Vergi suçlarının çeşitleri ise usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.  213 Sayılı vergi usul Kanunuın 351. maddesinde tarif edilmiştir.  Gerekli şekil ve esaslara uyulmaması durumunda usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezası kesilir.
Vergi Kanunlarında usulsüzlükleri derecelendirilmiş ve derecesine göre farklı miktarda ceza kesilme sistemi benimsenmiştir.
213 Sayılı Vergi usul Kanunun 352. maddesinde usulsüzlükleri iki dereceye ayırmış ve her bir usulsüzlük durumunu tek tek saymıştır.  Kanuna göre birinci derece usulsüzlük durumlarında iki kat. İkinci derece usulsüzlük durumlarında ise tek kat cezası kesileceğini düzenlemiştir.
Birinci derece usulsüzlük cezaları 213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 352. maddesinin birinci bölümünde  tek tek sayılmıştır. Usulsüzlük fiili re’sen takdiri gerektirirse, bağlı cetvelde yazılı cezalar iki kat olarak kesilir.
Hesap veya muamelelerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve vesikaların bulunmaması veya ibraz edilmemesi.
Kanuna göre ikinci derece usulsüzlükler olarak sayılmıştır. Kesilecek cezalar tek kat olarak kesilir.
213 Sayılı Vergi usul Kanunun 353. Maddesinde  Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması hallerinin özel usulsüzlüğün içerisinde bulunduğunu belirtmiş.
Vergi Ziyaı Suçu VUK’un 341. maddesinde “Vergi ziyaı mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi nedeniyle, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.
Vergi Ziyaı Cezası Vergi Usul Kanununun 341. maddesinde tanımı yapılan vergi ziyaı suçunun cezası aynı kanunun 344. maddesinde açıklanmıştır.Buna göre vergi ziyaı cezası; “341. maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.” (VUK mad. 344/2).
Kaçakçılık Suçları ve Cezaları
Kayıt dışı ekonominin çok büyük boyutlara ulaştığı bu günlerde kaçakçılık suçlarının kayıt dışı ekonominin varlığında çok önemli bir olgu olduğu tartışmasız kabul edilen bir gerçektir. Mükellefler vergiye karşı çeşitli tepkiler gösterebilirler.
Bu tepkiler iki şekilde olabilir.
Vergiye tabi işlemlerle hukuki olarak muhatap olmayarak vergiden kaçınabilecekleri gibi,vergiye karşı tepki gösterip vergi kaçakçılığı suçunu da işleyebilirler. Kuşkusuz vergiye karşı son zamanlarda gösterilen tepkilerin başında en çok vergi kaçakçılığı gelmektedir.
“Yargıtay, vergi kaçakçılığı suçlarını, “objektif sorumluluğa dayalı mahsus suçlar” olarak tanımlamıştır.
Bu tanımın dayanağı olarak da, bu türden suçlarda ceza hukukunun genel ilkelerinden ayrı olarak cezai sorumluluğa, takip şartlarına ve cezaların belirlenmesine ilişkin farklı düzenlemelerin yapılmasını ve özellikle takip şartı olarak bu suçlardan dolayı dava açılabilmesinin VUK’un 367. maddesinde düzenlendiği gibi mütaala şartı olduğunu belirtmiştir.” Vergi cezaları Vergi Mahremiyetinin İhlali
Vergi mahremiyetin ihlali suçu Vergi Usul Kanununun 362. maddesinde düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddesinde ceza “Bu kanunda yazılı vergi mahremiyetine uymaya mecbur olan kimselerden bu maddeyi ihlal edenler, Türk Ceza Kanununun 239. maddesi hükümlerine göre cezalandırılır.” (VUK mad.362) şeklinde düzenlenmiştir.
Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma
Vergi Usul Kanununun yasaklar adlı 6. maddesi vergi işlerinde görevli olan devlet memurları ile, vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danıştay’da görevli olanların mükelleflerin vergi yasalarının uygulanması ile ilgili hesap, yazı ve diğer özel işlerini ücretsiz de olsa yapmalarını yasaklamıştır.
Sonuç olarak, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun dördüncü kitabında cezalar; usulsüzlük cezaları, vergi ziyaı cezası ve kaçakçılık suç ve cezaları olmak üzere temel olarak üç bölümde düzenlenmiştir.
Bunlardan ilk iki sırada olan vergi ziyaı suçu ile usulsüzlükler daha çok vergi kabahatları olarak ele alınıp idare tarafından cezalandırılırken,
Vergi Usul Kanununun 359. maddesinde düzenlenen kaçakçılık suçları yargı organları tarafından cezalandırılmaktadır.