Türk Vergi Uygulamasında beyana dayalı tahakkuk esastır. Yani kural olarak muhtelif vergi türlerine ilişkin olarak verilen beyannamelere istinaden tahakkuk işlemi yapılır ve bu durumu gösterir belgenin ismi tahakkuk fişidir. İstisna olan, belirtildiği üzere tarhiyata dayalı tahakkuktur.
Yine kural olarak, mükellefler tarafından verilen beyannamelere istinaden yapılan tahakkuklara karşı dava açılamaz (V.U.K. 378/2). Dava açılır ise “Dava Ret” kararı ile sonuçlanır.
Bu kuralın bir istisnası 213 sayılı Kanunun 116. ve devamı maddelerinde yer alan vergi hataları, di-
geri de ihtirazi kayıtla verilen beyannamelerdir.
İhtirazi kayıt, şerh olarak beyannameye yazılır, beyanname üzerine işlenemiyor ise ayrı bir dilekçeyle de verilebilir. Önemli olan husus, beyannamenin verildiği tarihte veya ilgili yasalarda beyanname verilmesi bir süre öngörülmüş ise bu süre hitama ermeden söz konusu iradenin yazılı olarak ortaya konulmasıdır.
Beyanname ihtirazi kayıtla verildiyse, tahakkuk fişinin her hangi bir yerinde (genellikle sol alt köşesinde) bu şerh yer alacaktır. İhtirazi kayıtla verilen beyannamelere istinaden yapılan tahakkuklara karşı dava açılabilir. Bu yol, üzerinde ihtilafa düşülen vergileme işlemlerinde, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizine muhatap olmamak ve uyuşmazlığı bir an önce vergi mahkemelerine taşımak amacıyla tercih edilmektedir. Ancak unutulmamalı ki beyannameye ihtirazi kayıt şerhinin konulması tahsil işlemlerini durdurmaz.
Her yıl kendiliğinden tahakkuk eden vergilerde (emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi gibi) ihtirazi kayıt söz konusu değildir. Bu tahakkuklara karşı, ilgili yasalarda belirtilen ödeme müddetleri içerisinde yapılacak ödemelerden itibaren yasal dava açma süresi içerisinde dava açılabilir.
