Normal inceleme süreci
başlığı altında ele aldığımız bu bölümde istisnai olarak gündeme gelen aramalı incelemeler dışında kalan inceleme süreci açıklanmıştır. Esasen normalin dışındaki bir yöntem olarak çeşitli yönleriyle özel usul kurallarına tabi olan aramalı inceleme sürecine ise bu bölümün devamında ayrı bir bölüm olarak yer verilmiştir.
Vergi incelemesi konusu ve kapsamı itibariyle tam ya da sınırlı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Tam inceleme belirli bir dönem itibariyle vergi mükellefine ait matrah unsurlarının hepsinin ve her bir matrah unsurunun bütünüyle incelenmesidir. Yönetmelikte tam inceleme, bir mükellef hakkında, bir vergi türü itibariyle bir veya birden fazla vergilendirme dönemine ilişkin 80 31.12.2010 tarihli ve 27802 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. normal inceleme süreci Her türlü iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde yapılan vergi incelemesi olarak tanımlanmıştır. Tam incelemeyi tanımlamaya yönelik bu ifade tarzı, mükellefin tam inceleme kapsamındaki dönem ya da dönemler içindeki tüm iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde incelenmesi boyutuyla aralıksız revizyon yöntemini çağrıştırmaktadır. Bu revizyon yönteminde, mükellefin incelenen hesap dönemi ya da dönemlerine ait tüm işlem ve belgeleri ile bunlara ilişkin hesap ve kayıtları tek tek gözden geçirilmek durumundadır. Niteliği itibariyle aralıksız revizyon yönteminin işlem sayısının göreceli olarak daha az ve birim fiyatın da yüksek olduğu işletmelerde ya da hacim olarak küçük işletmelerde uygulanması mümkündür. İşlem sayısının yüksek olduğu büyük işletmelerde bu yöntemin kullanılması rasyonel olmadığı gibi çoğu zaman mümkün de değildir. Bunun dışındaki durumlarda zaman ve kaynak israfına neden olduğu için tercih edilmemektedir.”
Tam incelemede,
mükellefin incelenen dönemdeki tüm iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde incelenmesinin her bir işlemin tek tek gözden geçirilmesi anlamını taşımadığı ancak farklı inceleme tekniklerinin uygulanacağı ve her bir matrah unsurunun örnekleme ya da sondaj suretiyle incelenebileceği kanaatindeyiz.” Hızlı ve etkin inceleme teknikleriyle her bir matrah unsurunun gözden geçirilmesi incelemenin tam inceleme olma özelliğini ortadan kaldırmayacaktır.
Sınırlı inceleme ise tam inceleme dışında kalan vergi incelemeleridir.” Uygulamada ve GİB tarafından vergi incelemesine yönelik yayımlanan rehberde kısa inceleme olarak da kullanılan sınırlı inceleme, vergi matrahını oluşturan unsurlardan bir veya birkaçını belirli bir yönüyle kapsamaya yönelik olarak yapılan incelemedir.”
Ayrıca, tam ve sınırlı incelemeler sırasında yürütülmekte olan vergi incelemeleri kapsamında gerek duyulan belli konularda başka mükellefler nezdinde yapılan incelemelere de karşıt inceleme denir.Bir mükellefin karşıt incelemeye tabi tutulmuş olması vergi incelemesine tabi tutulması anlamına gelmemektedir. Bununla birlikte, karşıt inceleme sırasında karşıt inceleme yapılan mükellefin hesap, defter ve belgelerinde yasaya aykırılık tespit edilmesi halinde, bu mükellefin de vergi incelemesine alınması söz konusu olabilir.”
Kaynak: Vergi İncelemesi (Dr. Tahir Erdem)
