213 sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) 139’uncu maddesine göre vergi incelemesi esas olarak incelemeye tabi olanın işyerinde yapılır. Bu esasın istisnaları maddenin devamında sayılmaktadır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkânsız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir ve buna uymayanlar bunları ibraz etmemiş sayılırlar.
Örneğin randıman incelemesi ya da fiili envantere dayalı incelemeler açısından aynı şeyi söylemek mümkündür.Zira bunlar “Saha incelemeleridir.” İşyerinde yapılması ve bulunulması zorunluluğu ortaya çıkabilir. Ancak saha incelemesi gerektirmeyen, keşif gerektirmeyen bir tespit için işyerinde inceleme zorunluluğunun aranmaması gerektiğini, mükellef ya da sorumlunun açık istemi olmadığı sürece defter ve belgelerini işyerinde ibraz etmesi gerektiği ve incelemenin işyerinde yürütülmesini gerektirir bir unsurun mutlaka bulunması gerekir.
Vergi incelemesinin yapılacağı işyerinin hangi işyeri olduğu bu tartışmaların başında gelmektedir. Bu sorunun cevabı incelemenin maksadında yatmaktadır. İncelemenin maksadı VUK ’un 134’üncü maddesinde “ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak” şeklinde belirlendiği için bu amaca hizmet eden işyeri neresi ise vergi incelemesi orada yürütülmelidir. Bu çerçevede; inceleme, mükellefe ya da sorumluya ait herhangi bir işyerinde değil, delillerin toplanacağı işyerinde yapılır. Örneğin bir randıman incelemesi fabrikada, emtia sayımı depoda, gider ve maliyet incelemesi ise defter ve belgelerin olduğu yerde yapılmalıdır. İnceleme nerede yapılır sorusunun cevabı işyeri, hangi işyeri sorusunun cevabı ise delillerin toplanacağı işyeridir.
MURAT ALBAYRAK
VERGİ UZMANI
